Afscheid van een zorgzame samenleving

06 jul Afscheid van een zorgzame samenleving

Nu het nieuwe kabinet is aangetreden en in het hoofdlijnenakkoord met geen woord wordt gesproken over pensioenen kunnen we ervan uitgaan dat het nieuwe pensioenstelsel gewoon wordt ingevoerd en dat binnen nu en vier tot vijf jaren geen enkele deelnemer, gewezen deelnemer of pensioengerechtigde nog kan rekenen op een toegezegde uitkering. Iedereen heeft dan zijn eigen pensioenpotje, zij het dat het niet een echt eigen potje is want bij overlijden wordt het restant door het pensioenfonds opgenomen en weer verdeeld. Bovendien schommelt de inhoud van het potje met de hoogte van de rente en de rendementen van het fonds. Is dat goed?

Als je door de oogharen naar de maatschappelijke ontwikkelingen van de laatste tientallen jaren kijkt dan moet je constateren dat de ontwikkeling van het aanvullend pensioen past in de ontwikkeling van de maatschappij als zodanig. Er zijn verschillende bewegingen te zien die op elkaar ingrijpen, elkaar versterken en die een geweldige invloed hebben op de wijze waarop naar de samenleving wordt gekeken en naar de plaats die elk individu daarin heeft. Digitalisering en individualisering hebben ertoe geleid dat schoolverlaters als toekomstdroom niet meer denken aan beroepen als brandweerman, machinist, verpleegkundige of politieagent. Sterker nog: deelnemen in een bedrijf waar hiërarchische lijnen dominant zijn wordt afgewezen en gezien als ouderwets en zelfs verfoeilijk. Ieder zijn eigen baas, vrijheid bij het zichzelf ter beschikking stellen van de arbeidsmarkt en flexibiliteit om het eigen leven vorm  te geven zijn de idealen van deze tijd. Velen verbinden daaraan de wens om zo snel mogelijk rijk te zijn. Een werkzaam leven zou tussen het veertigste en vijftigste jaar moeten eindigen waarna het pensioen ingaat en men als droom heeft verre reizen te maken om daarmee inspiratie op te doen voor nieuwe nog verdere reizen.

Het moet gezegd: als dit een correcte analyse is dan is de overgang naar het nieuwe pensioenstelsel een juiste stap die volledig past in de nieuwe werkelijkheid. Je ziet commerciële beleggingsfondsen daarop inspelen. Brand New Day maakt een eigen pensioenpotje mogelijk dat echt je eigendom is. BridgeFund en DeGiro doen dit ook op eigen wijze. Er zijn talloze beleggingsproducten voorhanden of in de maak die nu al inspelen op de individuele opbouw van je eigen pensioen in eigen beheer. Het gaat hier niet om grote fondsen waarbij de inleg tenminste €100.000 moet bedragen maar het gaat om fondsen waar een beperkt vast bedrag per maand kan worden ingelegd waarmee een kapitaal wordt opgebouwd dat later beschikbaar is voor periodieke pensioenuitkeringen.

Het nieuwe pensioenstelsel volgens de Wet toekomst pensioenen werkt precies zo. Zij het dat het opgebouwde potje niet het eigendom is van de deelnemer. Dan is het nog maar een kleine stap naar commercialisering van de pensioenen. Dat die stap sneller gezet zal worden dan verwacht zou niet tot grote verrassingen mogen leiden. De opvattingen van jongeren worden zoals hierboven beschreven immers gedomineerd door individualisme, hang naar vrijheid en flexibiliteit en een toekomstdroom waarbij Taylor Swift en Beyoncé als voorbeeld worden gezien. Geloof in altruïstische idealen bestaat nog wel maar wordt beperkt tot kleinere groepen. In het algemeen wordt weinig gelezen, noch kranten en opinieweekbladen noch literatuur. Informatie wordt opgehaald via digitale media en is ook volledig geïndividualiseerd.

Met andere woorden: de Wtp is een forse stap in de richting van een afscheid van het verplichte sparen voor de oude dag. Dat wordt gerechtvaardigd door de maatschappelijke ontwikkelingen. De mens is geëmancipeerd en heeft zich losgemaakt van de traditionele groepen waar ze van oudsher toe behoorden. Daar past niet in dat verplicht wordt gespaard. De verplichting tot sparen voor de oude dag is gebaseerd op een mensbeeld dat zijn fundament vindt in solidariteit. Maar er blijft nog één vraag over en hem stellen is hem beantwoorden: moeten oudere werknemers en gepensioneerden in datzelfde moderne keurslijf worden geperst? Een keurslijf dat fundamenteel verschilt van de overeenkomst waarmee deze oudere werknemers en gepensioneerden de arbeidsmarkt betraden, in de jaren zestig tot tachtig van de vorige eeuw. Mannen en vrouwen die uit een totaal andere leefwereld komen, waarin een huwelijk voor de vrouw noodzakelijkerwijs beëindiging van de arbeidsrelatie betekende. Een wereld waarin de AOW-uitkering nog een kostwinnersuitkering was. Een wereld waarin trouw aan de werkgever een grote deugd was.

De wetgever maakte een onvergeeflijke fout door het nieuwe pensioenstelsel op te dringen aan iedereen die een aanvullend pensioen in loondienst opbouwt of heeft opgebouwd. Zelfs een negentigjarige wordt gedwongen over te stappen. De overheid schrikt daarbij niet terug voor een vorm van chantage: indexatie op basis van mildere normen is alleen toegestaan als het betreffende fonds aangeeft over te gaan stappen naar het nieuwe stelsel. Het gevolg van deze aanpak zal zijn dat het gedwongen invaren door menigeen zal worden getoetst aan de wet, niet alleen de Nederlandse wet maar ook aan het Handvest van de Grondrechten van de Europese Unie en aan het Europese Verdrag tot Bescherming van de Rechten van de Mens en de Fundamentele Vrijheden. Vanaf het begin van de discussie over de zogenaamde houdbaarheid van het oude pensioenstelsel gebaseerd op een uitkeringsovereenkomst zijn oud en jong bewust tegen elkaar opgezet. Dat er nu een stelsel komt dat beter past in de cultuur en de maatschappelijke opvattingen van jongeren is goed. Die jongeren staan daar zelf achter. Maar de dwang tot overstappen voor ouderen is ontoelaatbaar en continueert de geconstrueerde spanning tussen jong en oud. Het is een van de vele kenmerken van het afscheid van een zorgzame samenleving.

Persoonlijke noot:

Ik heb mij sinds 2008 ingezet voor de belangen van werknemers die pensioen opbouwen en voor hen die met pensioen zijn. Het is steeds mijn overtuiging geweest dat het opnieuw houdbaar maken van het pensioenstelsel slechts een eenvoudige reparatie zou vergen en niet een totale ombouw. Maar helaas is er een andere weg ingeslagen en heeft het parlement met grote meerderheid een wet aangenomen die het Nederlandse pensioenstelsel wél volledig overhoop gooit. De website heb ik gebruikt voor het publiek maken van mijn opvattingen die altijd op feiten zijn gebaseerd. Het verzet tegen de plannen heeft niets opgeleverd, de Wet toekomst pensioenen is er gekomen en alle pensioenfondsen gaan zich voorbereiden op invoering ervan. Ik heb de gelegenheid gehad tegenover de Eerste en Tweede Kamer meerdere keren tijdens rondetafelgesprekken of hoorzittingen de bezwaren tegen de Wtp naar voren te brengen. Die presentaties en discussies hadden vaak een ontluisterend karakter in de letterlijke betekenis van het woord. Er werd niet geluisterd en vaak was maar een heel bescheiden representatie van Commissie Sociale Zaken en Werkgelegenheid aanwezig. Mijn conclusie is dan ook dat de Nederlandse politiek er niet is voor de gewone mensen in het land.

Met dit artikel beëindig ik mijn activiteiten tegen de voorgenomen wetgeving. Het zal nog een paar weken op www.pensioenfeiten.nl blijven staan en daarna gaat de website uit de lucht. Ik zal dan mijn activiteiten op twee fronten voortzetten: als lid van het Verantwoordingsorgaan van de Stichting Pensioenfonds Hoogovens en als voorzitter van de Claimstichting Pensioenvoldoen.NL. Met als doel een zo goed mogelijke implementatie van de Wtp bij het pensioenfonds Hoogovens en een professionele ondersteuning van allen die de onterecht niet uitgekeerde indexatie over de jaren 2008-2021 terugvorderen en die zich verzetten tegen het eenzijdig schenden van een pensioenovereenkomst.

Ik dank mijn trouwe lezers. Hun reacties hebben mij steeds ondersteund bij mijn activiteiten.

Rob de Brouwer

6 juli 2024