De invoering van het nieuwe pensioenstelsel leidt tot onherstelbare uitvoeringsfouten.

De invoering van het nieuwe pensioenstelsel leidt tot onherstelbare uitvoeringsfouten.

De invoering van de Wet toekomst pensioenen (Wtp) is op weg naar de volgende fase: het concipiëren van een transitieplan voor elk pensioenfonds door de sociale partners verbonden aan dat pensioenfonds. Alvorens deze fase kan ingaan moet de Wtp door de Eerste Kamer worden aangenomen. In de Eerste Kamer is de Wtp bepaald geen hamerstuk. Eerst werden in twee blokken een aantal deskundigen geraadpleegd, vervolgens kunnen schriftelijke vragen worden ingediend die door de Minister schriftelijk moeten worden beantwoord. In deze fase is het nog de Commissie Sociale Zaken en Werkgelegenheid die de plenaire behandeling voorbereidt. In mei wordt dan de finale besluitvorming verwacht.

Op 14 februari en 21 februari werden zittingen van deskundigen georganiseerd. De onderwerpen die door de deskundigen werden behandeld waren vooral gericht op de wetgevende taak van de Eerste Kamer: rechtmatigheid, uitvoerbaarheid, handhaafbaarheid en de effecten van de wet. Ik mocht de Commissie adviseren over de uitvoerbaarheid.

Bij de uitvoerbaarheid staat centraal of de wet kan worden uitgevoerd door de pensioenfondsen. En mijn opvatting is dat dit voor bedrijfstakpensioenfondsen in veel gevallen een te grote uitdaging zal blijken te zijn. Ik baseer mij daarbij op de resultaten van een enquête die De Nederlandsche Bank (DNB) in 2022 heeft gehouden onder pensioenuitvoerders. Uit de antwoorden op deze enquête vielen twee belangrijke onderwerpen op: de datakwaliteit en de stand van de ICT. Ik citeer DNB in zijn eindrapport:

  1. Bij één derde tot de helft van de pensioenfondsen is het datakwaliteitsbeleid niet aanwezig, verouderd of ontbreken er essentiële zaken.
  2. De relevante beheersmaatregelen voor datakwaliteit worden bij twee derde van de pensioenfondsen voor 50% of minder uitgevoerd en bij 50% van de pensioenfondsen zelfs in het geheel niet uitgevoerd.
  3. Bij ruim de helft van de pensioenfondsen ontbreekt in de organisatie een management- en rapporteringscyclus ten aanzien van datakwaliteit.
  4. Bij ongeveer 75% van de pensioenfondsen heeft de interne auditfunctie in de afgelopen 2 jaar geen audits uitgevoerd op datakwaliteit.

De conclusie moet zijn dat de datakwaliteit niet op orde is. Dat werd tijdens de zitting op 14 februari ook toegegeven door de vertegenwoordigers van DNB, Tjerk Kroes en van de Autoriteit Financiële Markten (AFM) Jos Heuvelman. Zij spraken echter hun vertrouwen uit dat het wel in orde zou komen. Hun opvatting over dit onderwerp kan misschien het beste worden samengevat door de woorden die eerder in een rondetafelgesprek in de Tweede Kamer door een vertegenwoordiger van DNB waren gebruikt: “Het is de moeite van het proberen waard”. Beide vertegenwoordigers van de toezichthouders op ons pensioenstelsel zien de risico’s en moeten ook toegeven dat er in de implementatie van het nieuwe stelsel fouten als gevolg van gebrekkige datakwaliteit gemaakt kunnen worden. Ze geven ook toe dat, nadat is ingevaren in het nieuwe stelsel, dergelijke fouten niet meer kunnen worden hersteld terwijl dat in het huidige stelsel betrekkelijk eenvoudig is. In het huidige stelsel worden geregeld fouten ontdekt in de toekenning van uitkeringen. Soms is een kort verblijf bij een andere werkgever niet verwerkt, soms is ten onrechte een te lange of te korte tijd gerekend waarin de deelnemer parttime heeft gewerkt, soms zijn salarisverhogingen te laat doorgegeven. Hoe dan ook, deze fouten kunnen eenvoudig worden rechtgezet door de uitkering met terugwerkende kracht te corrigeren en het daarvoor benodigde bedrag van de reserves af te boeken. Maar als het vermogen wordt verdeeld en toegewezen aan individuele deelnemers dan kan een dergelijke fout niet meer worden gecorrigeerd. Dat weten DNB en AFM maar toch adviseren ze de Eerste Kamer de Wtp aan te nemen.

Het was opvallend dat de vertegenwoordiger van APG, Francine van Dierendonck, van mening was dat bij APG de data op orde zijn. APG is de grootste pensioenuitvoerder van Nederland die meer dan € 500 miljard beheert namens een aantal pensioenfondsen. De onderbouwing van de geruststellende mening van APG was “dat elk jaar opnieuw de accountant de jaarstukken heeft goedgekeurd”. Een merkwaardige opvatting. Want in het traject naar invoering van het nieuwe stelsel is bij het ABP, de grootste “klant” en bovendien ook grootaandeelhouder van APG een omvangrijke fout ontdekt in de datakwaliteit. In 2020 werd ontdekt dat een groot aantal ABP’ers waarvan de partner bij een ander pensioenfonds pensioen had opgebouwd te weinig pensioen ontving. Door de nabetaling als gevolg van deze fout, bekend onder de term” samenvallende diensttijd”, werden velen gedupeerd omdat ze extra belastingaanslagen kregen die ze anders niet zouden hebben gehad. Ook daarvoor heeft het ABP een regeling getroffen overigens onder druk van de Ombudsman van Omroep MAX. In de jaren waarin deze fout is ontstaan en vervolgens bleef bestaan heeft de accountant steeds de jaarstukken goedgekeurd. Het ging daarbij uiteindelijk om meer dan € 200 miljoen.

Het probleem van de matige datakwaliteit mag niet worden onderschat. Tijdens het invaren moeten 20 miljoen contracten worden omgezet van een uitkeringsovereenkomst naar een premieovereenkomst. Als in die 20 miljoen contracten fouten worden ontdekt die moeten worden gecorrigeerd dan moeten we niet vreemd opkijken als daarin per contract tientallen uren werk gaat zitten. Ook al zou bijvoorbeeld maar bij 10% van de contracten nader onderzoek nodig zijn dan nog zijn daarvoor tenminste 50.000 extra mensjaren nodig. Die zijn gewoon niet beschikbaar!

Dan hebben we het nog niet gehad over de stand van de automatisering. Ik citeer opnieuw het rapport van DNB:

Meerdere fondsen geven aan dat verschillende IT-systemen gerelateerd aan de pensioenadministratie binnen nu en vijf jaar niet meer ondersteund kunnen worden. Tegelijkertijd geven zij ook aan dat de komende jaren meer systeemtransities gepland zijn. Zo’n dertig procent van de fondsen is nog in gesprek met potentiële nieuwe softwareleveranciers, waaronder buitenlandse toetreders. De door de fondsen zelf opgestelde impactanalyses geven overwegend aan dat zowel de complexiteit als de risico’s van deze systeemtransities zeer hoog zijn.

In het algemeen zie je veel onterecht optimisme over de implementatie van nieuwe IT-systemen. Talloos zijn de voorbeelden waarbij de implementatie ernstige vertraging ondervindt of moet worden stilgelegd vanwege zogenaamde “bugs”. Maar in dit geval is het opvallend dat de pensioenuitvoerders helemaal niet verweten kan worden dat ze te optimistisch zijn. Zij schatten de risico’s van de systeemtransities in als zeer hoog. We hebben het hier immers niet over kleine aanpassingen maar over de overschakeling naar geheel nieuw te ontwikkelen systemen, waarvan pensioenfondsen in 2022 nog niet weten wie de leverancier is. Dan weet je: die moeten zo’n systeem helemaal opnieuw ontwikkelen. Er ligt nergens een kant-en-klare oplossing op de plank want er wordt nergens in de wereld zo’n ingewikkeld nieuw premiestelsel ingevoerd als in Nederland.

De conclusie moet zijn: bij twijfel niet inhalen. Als je dan persé de Wtp moet aannemen omdat zoiets nu eenmaal onvermijdelijk is in het Nederlandse politieke landschap, volg dan het advies dat Dick Sluimers (ex-APG) tijdens de deskundigenbijeenkomst van 21 februari 2023 naar voren bracht: Ga niet invaren. Zeker niet in deze volatiele economische tijden. Sluit de bestaande regeling en pas een eventuele andere pensioenopbouw alleen toe op nieuwe deelnemers.

Rob de Brouwer, 24 februari 2023

14 Reactie's
  • Gerard Keet
    Geplaatst op 12:15h, 24 februari Beantwoorden

    Rob, je stelt dat een andere pensioenopbouw (zeg: ‘ingroeien’) voor nieuwe deelnemers toegepast zou moeten worden. Niet voor nieuw in te leggen premies, ook voor bestaande actieve deelnemers?

    • robdebrouwer
      Geplaatst op 15:10h, 24 februari Beantwoorden

      Gerard, Vanwege de problemen bij de datakwaliteit en de ICT en ervan uitgaande dat de Wtp er toch komt, ben ik tegen invaren van bestaande rechten. Maar ik ben natuurlijk tegen de wet als zodanig.
      Je kunt natuurlijk eventueel wel nieuw in te leggen premies voor bestaande actieve deelnemers tot het nieuwe stelsel rekenen. Sluimers is daarvoor. Maar voor mij gaat het er vooral om dat bestaande rechten worden gerespecteerd. Je hebt dan wel een aanpassing van het FTK nodig.

  • Holke J.M.Flapper
    Geplaatst op 12:16h, 24 februari Beantwoorden

    Rob, dank voor je blog, Zoals gewoonlijk weer heel duidelijk en begrijpelijk voor normale mensen

  • Arie de Gruijter
    Geplaatst op 12:19h, 24 februari Beantwoorden

    De laatste zin past naadloos an bij mijn stelling: “”Je moet de spelregels niet veranderen terwijl het spel aan de gang is” In andere landen waar het pensioenstelsel werd aangepast werd dit ook gedaan. alle bestaande deelnemers en gepensioneerden bleven in het bestaande systeem, nieuwe intreders komen dan onder het nieuwe systeem te vallen. Bovendien hebben zij dan nog ongeveer 40 jaar om eventuele problemen op te lossen. Overigens bedankt voor weer een heldere bijdrage Rob!

  • Bert
    Geplaatst op 12:44h, 24 februari Beantwoorden

    Snap de pensioenfondsen ook niet. Tijd dat zevpersoonlijk aansprakelijk kunnen worden gesteld. , dan horen we opeens. Heel anderr standpunten ben ik van overtuigd

  • Pieter W. Van den Brink
    Geplaatst op 15:20h, 24 februari Beantwoorden

    Een toezichthouder heeft als taak toezicht te houden en te controleren. Hoe kun je dan zeggen dat je er vertrouwen in hebt dat het wel goed zal komen? Dan houd je geen toezicht meer, maar dan denk je mee.

  • Willen van houten
    Geplaatst op 17:55h, 24 februari Beantwoorden

    dank je Rob
    weer een heldere uiteenzetting

  • Hans Contant
    Geplaatst op 18:46h, 24 februari Beantwoorden

    Goede samenvatting van de te verwachten knelpunten. Fijn Rob dat je de zwakheden van het invaren zo treffend hebt geanalyseerd. Dank daarvoor !

  • Jacqueline Bach
    Geplaatst op 20:46h, 24 februari Beantwoorden

    Jacqueline
    Ik sta steeds meer sprakeloos over hoe mensen die gestudeerd hebben of juist daarom er zulk een puinhoop van kunnen maken. Vandaag 24 februari. Geeft weer eens daarvan blijk het (rapport over Groningen) hoe zomaar nette slimme mensen zo maar voor het geld kunnen gaan! Beste Rob, jouw collum geeft een duidelijk beeld hoe het echt zit, ik hoop dat ik het fout zie maar ik krijg niet uit mijn hoofd de toeslag affaire en nu vandaag Groningen.

  • Highway Donkey
    Geplaatst op 07:08h, 25 februari Beantwoorden

    als een toezichthouder met een stelling komt dat hij denkt dat het wel goed komt. zegt deze feitelijk dat hij twijfwlt en er geen vertrouwen in heeft. de banen carroucel draait door de tuintjes van politiek, DNB en nedspar bij deze uitvoerders Er is bij al de deelnemende partijen GÉÉN sprake meer van enig nutsbelang. De verstrengeling werkt als een op holgeslagen diesel motor. .Ik vraag mij langzaam af: IS DIT HET PLAN ? Het beste pensioen stelsel op aarde gesloopt van binnen uit!

    Zo kan Europa wel eindelijk naar een uniform pensioenstelsel.

  • Nicoline Maarschalk Meijer
    Geplaatst op 13:04h, 25 februari Beantwoorden

    Hoe voorkomen we een ramp? Pensioenfondsen hebben al miljoenen geïnvesteerd in IT die alle eventuele invullingen van deze onaffe wet aan moet kunnen. Terugdraaien lijkt mij geen optie meer. Maar die haast lijkt mij levensgevaarlijk. En de kritiek uit de hoek van verzekeraars zwelt ook aan. Dus de overstap naar/keuze voor de markt (die de Wtpin mijn ogen juist minder moeilijk moest maken) stuit ook nog eens op problemen…

  • W. Roubos
    Geplaatst op 19:53h, 25 februari Beantwoorden

    Rob, niet invaren is een ramp voor alle gepensioneerden die al een grote indexatie achterstand hebben. Alle huidige knellende regels van het FTK zullen voor hun blijven blijven gelden.
    Daarnaast zal voor de gene die nog aan het opbouwen zijn het middelloon pensioen dat achter blijft in de oude regeling tegen de tijd dat ze met pensioen gaan door inflatie niets meer waard zijn.
    Jij als “deskundige” en lid van het verantwoordingsorgaan van Stichting Pensioenfonds Hoogovens zou dat dat boeten weten.
    WTP goedgekeurd = invaren. Wat mij betreft.

    • robdebrouwer
      Geplaatst op 10:45h, 26 februari Beantwoorden

      Beste Wouter, ten diepste betekent jouw reactie dat we een slechte wet maar moeten accepteren omdat de huidige toestand nog slechter is. Is de volksvertegenwoordiging er niet voor om goede wetten te maken? De kritische deskundigen hebben in hun inbreng bij de Eerste Kamer zonder uitzondering gepleit voor aanpassing van de FTK in het verlengde van niet invaren van de bestaande rechten.Heb je er overigens al eens over nagedacht dat de verdeling van het vermogen op basis van de RTS tot lagere uitkeringen kunnen leiden bij toepassing van een reëel projectierendement en een relatief lage risicohouding? Hoe ga je dat aan gepensioneerden uitleggen?

  • Co van Dort
    Geplaatst op 16:37h, 01 maart Beantwoorden

    Een goed artikel Rob, dank!

Geef een reactie